Het is een zonnige dag. De heldere blauwe lucht steekt fel af tegen het grijze gebouw waar ik zometeen naar binnen ga. Ik zal vandaag het Fort van Breendonk bezoeken, een voormalig concentratiekamp van de nazi's en nu een Nationaal Gedenkteken hier in België.
De Fort Breendonk geschiedenis
Het Fort van Breendonk voor WOII
Het Fort van Breendonk is, jammer genoeg, het best bekend voor de horror die er plaats vond tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar het werd al voor de Eerste Wereldoorlog gebouwd als tweede defensiering rond de stad Antwerpen.
De eerste ring kwam er na de oorlog met Napolbeon, toen het duidelijk was geworden dat België een aanval van de Fransen niet kon tegenhouden als die er zou komen. Antwerpen werd toen gekozen als laatste bastion of het “Reduit National”. Het wapenarsenaal evolueerde echter snel tussen het midden van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw, zodat de verdediging van Antwerpen herbekeken en gewijzigd werd, met de bouw van het Fort van Breendonk van 1906 tot 1914 als gevolg.
Het Fort zelf zou een rol spelen tijdens WOI, maar moest al binnen het jaar het onderspit delven tegen de Duitsers. De geschiedenis zou zich herhalen.
Het Fort van Breendonk tijdens WOII
Tijdens de voorbereidingen op de Tweede Wereldoorlog werd het Fort van Breendonk gekozen als laatste standplaats van Koning Leopold III in het geval van een aanval. De koning kwam er op 10 mei 1940 aan, maar slechts zes dagen later moest het Fort zich al overgeven.
De Duitsers trokken er in en maakten van Breendonk een detentiecentrum voor Joden en politieke gevangenen. Toen het verzet in België groeide, raakte de gevangenis steeds voller en werd Breendonk eerder een transitkamp: elke keer het aantal gevangenen er te groot werd, werd een deel van hen op treinen gezet naar concentratiekampen in Oostenrijk, Nederland en Duitsland.
Het Fort van Breendonk bezoeken
Informatiepanelen in het Fort van Breendonk
Het Nationaal Gedenkteken Fort van Breendonk wil bezoekers tonen hoe het leven in het Breendonk concentratiekamp eraan toe ging. Dat gebeurt met informatieborden, maar ook met een audiogids en interviews met voormalige gevangenen die op schermen verspreid over het Fort vertoond worden.
Wanneer ik door de gangen en ruimtes dwaal, voelt het aan alsof deze plek onveranderd is. De strenge koude binnen – ik bibber zelfs met mijn winterjas en muts aan – steekt nog maar eens af tegen de blauwe lucht buiten, net zoals de grijze buitenkant van het gebouw dat doet.
Op het domein van Fort Breendonk
Ik ben blij dat ik alleen naar hier gekomen ben. Deze plek maakt me stil. Maar ik ben vandaag niet de enige bezoeker. Er zijn ook een paar buitenlandse toeristen en een groep met schoolkinderen. De kinderen, of misschien eerder tieners, zijn naar ik schat zo'n 13 jaar oud. “Dat is toch te jong voor zo'n plek?”, denk ik, en ik ga wat dichterbij staan om te luisteren naar wat hun gids hen vertelt.
Het verrast me wat dat de gids niets verbloemt. Ze vertelt over hoe verschrikkelijk de gevangenen in het Fort van Breendonk behandeld werden en hoe veel mensen hier om het leven kwamen.
Ik weet nog steeds niet hoe ik een groep kinderen het verhaal van het Fort van Breendonk zou vertellen – en ik weet niet of ik dat zelfs zou kunnen – maar ik merkte wel dat de kinderen geïnteresseerd waren. Ze speelden niet achter de rug van hun leerkrachten en maakten ook geen lawaai. Ze luisterden vol aandacht en stelden vragen na elke uitleg.
Een van de gangen in het Breendonk fort
Ik vraag me of ze misschien minder gevoelig zijn voor wat hier gebeurd is, alsof de geschiedenis van Breendonk enkel dat is voor hen, geschiedenis. Natuurlijk vroeg ik hen dat niet, maar ik hoop werkelijk dat niemand ooit ongevoelig zal worden voor wat hier en tijdens heel WOII gebeurde en ik hoop ook dat er altijd leerkrachten en gidsen zullen zijn die het als hun taak zullen zien deze geschiedenis over te brengen op jongere generaties.
Wandelen over het terrein van het Breendonk kamp
Ik liet de groep achter en ging verder met de rondleiding. Er staan namelijk overal in en rond het Fort pijlen die je tonen hoe je moet lopen, zodat de gangen binnen en paden buiten het Fort eigenlijk een soort eenrichtingsbaan worden en je nooit verloren kan lopen.
De douches in Breendonk
Op een bepaald moment stoot ik op een andere groep. Volwassenen, deze keer. Buitenlandse toeristen. Ze worden geleid door een gids die hen meeneemt in de kamer die je op de foto hieronder kan zien. Deze kamer is voor individuele bezoekers niet toegankelijk, maar ik heb geluk en kan mee met de groep naar binnen.
Nuja, “geluk” is een ongepast woord om in deze context te gebruiken, want de gevoelens die Breendonk bij je oproept zijn allesbehalve positief.
De kamer bevat 15 urnen met de as van tal van mensen die gestorven zijn in de verschillende concentratiekampen, alsook de namen van meer dan 3.500 mensen die gevangen zaten in Breendonk.
De namen van mensen die ooit gevangen zaten in Breendonk
Ik stap weer naar buiten. De rondleiding eindigt waar hij ook begon: voor de ingang van het Fort. Maakt deze plek je vrolijk? Natuurlijk niet. Maar vind ik dat je hem moet bezoeken? Absoluut. Een deel van de Belgische, Europese en zelfs wereldgeschiedenis wordt hier duidelijk uitgelegd en levend gehouden zodat ook volgende generaties ze nooit zullen vergeten.
Een van de treinwagons waarin gevangenen naar Breendonk werden gebracht.
Ook Fort Breendonk bezoeken? – Praktische informatie
Fort van Breendonk
Brandstaat 57
Willebroek
Opgelet: als je een GPS wilt gebruiken om er te geraken, geef je best “Rijksweg” in als straatnaam.
Vergeet je reisverzekering niet
Verwacht het beste, maar bereid je voor op het ergste. Reisverzekering dekt je in het geval je reis (deels) geannuleerd wordt, je ziek wordt, of gewond raakt. Ik zorg ervoor dat ik altijd gedekt ben wanneer ik op reis vertrek.
Nog geen reisverzekering? Dan raad ik SafetyWing aan. Ze bieden superflexibele opties en je kan bij hen zelfs een reisverzekering nemen wanneer je al op reis bent.
PIN VOOR LATER
Ik was een gast van het Fort van Breendonk tijdens mijn bezoek. Samenwerkingen als deze laten me toe meer te reizen en nieuwe content te verzamelen voor de blog. Ze zullen nooit mijn mening beïnvloeden.