Zwarte Woud bezienswaardigheden: traditionele ambachten en meer

Ik was nooit goed in knutselen en toestanden. Mijn kalligrafie was onleesbaar, ik kon nooit binnen de lijntjes kleuren (letterlijk dan) en wat ik ook maakte, het was altijd meer een spelletje “Wat is het?”, dan iets anders. Ik heb dan ook geweldig veel respect voor mensen die handig zijn en was enthousiast toen ik naar het Zwarte Woud in Duitsland kon vertrekken om daar op zoek te gaan naar handwerk en tradities.

Hieronder vind je tal van traditionele Zwarte Woud bezienswaardigheden en ambachten om je reisje mee te vullen.
 

Zwarte Woud bezienswaardigheden en ambachten

Het Zwarte Woud of Schwarzwald is een bergachtige streek in het Zuidwesten van Duitsland, in de regio van Baden-Württemberg. Het is een erg groen gebied met kronkelende banen, vergezichten die zich uitstrekken over talrijke velden en kleine dorpjes die wel allemaal een gasthuis of Gasthaus lijken te hebben.

Toeristen komen hier meestal naartoe om te wandelen of te trekken en verlaten het woud al wel eens om Burg Hohenzollern te bezoeken, zoals ook ik deed. De natuur lijk op het eerste gezicht dan ook de grootste attractie hier, maar als je van wat dichterbij kijkt, zie je dat ambachten en tradities hier nog steeds een deel uitmaken van het dagelijkse leven.

In de rest van deze post vertel ik je meer over manueel glasblazen, openluchtmuseum Vogtsbauernhof en de klokkenmakers van het Zwarte Woud. Je kan gerust doorklikken naar de stukken die je het meest interesseren, of gewoon lekker alles lezen.

 

Old-school glasblazen in Dorotheenhütte

Mijn eerste stop in het Zwarte Woud was bij Dorotheenhütte, een glasblazerij in het dorpje Wolfach. De geschiedenis van glasblazers in het Zwarte Woud is meer dan 1.000 jaar oud en vroeger waren er zo'n 100 ambachtelijke glasblazers in de regio. Nu is Dorotheenhütte het enige bedrijf dat nog alles manueel doet.

Ik had afgesproken met de eigenaar, Ralf Müller, maar zoals zo vaak was ik wat te vroeg en dus keek ik even rustig rond in het winkeltje. Daar zag ik allerlei voorwerpen in gekleurd glas. Ze zagen er eerst nogal kitsch uit – je weet wel, als dingen die je grootmoeder zou kopen – maar bij nadere inspectie zag ik hoe gedetailleerd elk stuk was. Fijne lijntjes gegraveerd in een donkerrood wijnglas, transparante kristallen vormen in een koningsblauwe vaas.

Mijn rondleiding moest nog beginnen en ik was al onder de indruk.

Aan het einde van die rondleiding zou Ralf me vertellen dat de winkel eigenlijk een outlet is waar ze stukken verkopen die niet door hun strenge kwaliteitscontroles geraakt zijn (ze doen drie controles tijdens het productieproces). Zelfs wanneer een onregelmatigheid niet met het blote oog kan worden waargenomen, beland het stuk in kwestie toch nog in de outlet.

Het zal je dan ook niet verbazen dat ik niets mis zag aan de stukken in de winkel en zelfs Ralf moest even zoeken tot hij een glas vond waar je, als je er vanuit een bepaalde hoek naar keek, aan zag dat een van de decoratieve lijntjes niet 100% recht liep.

Maar ik ga wat te snel door het al over de afgewerkte producten te hebben. Terugspoelen!

Iedereen die Dorotheenhütte bezoekt kan een kijkje nemen in het atelier en de glasblazers aan het werk zien. Terwijl we stonden te kijken naar de mannen voor hun grote ovens, overliep Ralf het volledige productieproces met me.

Wist je dat het acht tot tien uur duurt om zand in glas te veranderen en dat je daarvoor een over nodig hebt die meer dan 3.000°C heet is? Kan je je die temperatuur ook maar inbeelden?

Wist je dat glas eigenlijk een bevroren vloeistof is? En dat zand dat tijdens duizenden jaren werd samengedrukt, kristal wordt? Dat elke glasmaker zijn eigen “zandrecept” heeft en dat als je stukjes gebroken glas bij dat zand voegt, het sneller smelt en je zo ook energie kan sparen?

Als je goed bent in fysica, weet je dit misschien allemaal al, maar ik had het gevoel alsof ik in een tovernaarswereld terecht was gekomen.

Dat niet alleen, maar ik mocht ook nog zelf wat truuks uithalen. Elke bezoeker krijgt namenlijk de kans zijn eigen vaas te blazen. Met de hulp van een vakman, uiteraard.

Ik filmde het hele proces van begin tot einde, inclusief de uitleg (in het Engelsà van wat er juist gebeurt. Je kan dit hieronder bekijken of rechtstreeks op YouTube.

Toen mijn vaas afgekoeld was, werd ze naar een ander deel van het atelier gebracht om afgewerkt te worden. Bij de meeste producten betekent dit nog veel werk, maar aangezien mijn vaas maar een souvenir was, werden vooral alle scherpe randjes weggewerkt.

Benieuwd naar het eindresultaat?

Nog eens terugspoelen. Terwijl mijn vaas afkoelde, nam Ralf me mee naar Simon. Simon is een glasblazer in opleiding die met behulp van een vlam kleine glazen objecten maakt, zoals glazen juwelen. De vlam die hij gebruikt is zo heet dat ze UV-stralen afgeeft en Simon tijdens het werk dan ook een speciale bril moet dragen om zijn ogen te beschermen.

Wat me het meest verbaasde, was dat hij die voorwerpen creëerde zonder een foto of ander model voor zich te hebben. Ralf vertelde me dat beginnende glasblazers soms een foto gebruiken, maar dat volleerde blazers eerder werken op basis van een mentale foto, dan een echte.

Het waren trouwens spannende tijden voor Simon, want hij was zich aan het voorbereiden om zijn meesterproef af te leggen en een gediplomeerd glasblazer te worden. De opleiding tot glasblazer duurt drie jaar en wordt bij Dorotheenhütte zelf gegeven.

Daar glasblazer zijn betekent echter dat je je leven lang zal blijven leren aangezien klanten regelmatig om stukken vragen die nooit eerder werden gemaakt. De glasblazers moeten dus scherp en creatief blijven.

Dorotheenhütte heeft ook een eigen museum dat de volgende jaren nog zal uitgebreid worden. Op dit moment vind je er voornamelijk historische stukken, samen met glaskunst van meer dan 2.000 (!) jaar oud en enkele glazen ogen.

Het nieuwe deel van het museum zal zich meer richting op hedendaags gebruik van glas, bijvoorbeeld op het feit dat we zonder glasvezelfs geen internet zouden hebben.

Ik vertelde je eerder al over de outletwinkel, maar Dorotheenhütte heeft ook een eigen kerstmarkt die het hele jaar door open is. Je vindt er allerlei kerstdecoratie (voornamelijk kerstballen), uitgestald per kleurenthema. Zelfs wanneer je niets nodig hebt, is het leuk hier eens rond te kijken, zeker wanneer je weet dat ook hier alles handgemaakt is.

Ten slotte, is er ook een kleine winkel met producten van locale boeren. Op deze manier wil Dorotheenhütte de lokale economie helpen en de boeren de kans te geven hun prijs zelf te bepalen, eerder dan ze te dwingen zich aan de markt aan te passen.

Ik zou kunnen blijven vertellen, maar ik hoop dat je nu al een goed idee hebt over wat Dorotheenhütte inhoudt. Het is een plek die me echt gefascineerd heeft, vooral omdat ik de glasblazers in actie kon zien en merkte hoe gepassioneerd ze met hun job bezig zijn. Als je een uitstap plant naar het Zwarte Woud, moet je hier zeker even langs gaan.
 

 

Vogtsbauernhof

Van een ambacht naar velen, aangezien mijn volgende stop in het Zwarte Woud Vogtsbauernhof was.

Vogtsbauernhof werd 50 jaar geleden gesticht toen de boerderij die daar stond gerenoveerd werd. Die ene boerderij wordt nu vergezeld door 5 andere boerderijen uit verschillende regio's van het Zwarte Woud, alsook door een arbeidershut en 15 andere gebouwen, zoals molens, een kapel en opslagplaatsen.

Deze structuren zijn geen replica's. Het zijn allemaal originele gebouwen, compleet voorzien van originele meubeuls, decoratie en werktuigen, uit de 16e tot de 19e eeuw. Ze werden uit elkaar gehaald op hun oorspronkelijke locatie en herbouwd in Vogsbauernhof waar zo een soort dorp uit het verleden ontstond waar bezoekers kunnen zien hoe de mensen uit het Zwarte Woud vroeger leefden.

Ambachtslui als een borstelmaker, een wever en een houtsnijder komen regelmatig demonstraties geven. Daarenboven is er een oude molen die op bepaalde tijdstippen in gang wordt gezet en kan je van midden mei tot midden september kookdemonstraties bijwonen. Ik was te laat voor de kookdemonstratie, maar zag wel de houtsnijder, de borstelmaker en een man die pantoffels weefde van stro.

De combinatie van het openluchtmuseum en de ambachtslui geven je het gevoel alsof je even door het verleden wandelt.

 

De koekoeksklokken van het Zwarte Woud

Ik moet toegeven dat ik voor deze reis niet echt veel wist over het Zwarte Woud. Eigenlijk had ik enkel nog maar gehoord van Schwarzwälder Kirschtorte, letterlijk vertaald “Zwarte Woud Kersentaart”. Maar ik leerde al gauw dat de regio wereldwijd bekend staat om wat anders: koekoeksklokken.

Ja, ik weet wat je denkt: “Koekoeksklokken, dat is zo kitsch”, maar volg me even want dat dacht ik ook en ik zat er naast.
 

De grootste koekoeksklok ter wereld

In Schonach vond ik niet alleen de grootste koekoeksklok ter wereld, ik ging er ook binnen!

Nu, voor er iemand protesteert: het is niet volstrekt duidelijk of de koekoeksklok van Schonach de allergrootste ter wereld is. Toen ik informatie over deze plek opzocht, ontdekte ik dat verschillende koekoeksklokken in de wereld van het Guinness Book of World Records the titel “Grootste Koekensklok” gekregen hebben.

Wat de koekoeksklok van Schonach interessant maakt, is echter niet haar grootte, maar het feit dat de koekoeksklok echt als een huisje is gebouwd waar je binnen kan om zo het mechanisme van de klok aan het werk te zien.

De klok werd gebouwd door Joseph Dold, de schoonvader van de vrouw die me bij mijn bezoek binnen liet. Hij deed er drie jaar over om zijn kunstwerk af te maken. De klok is zo'n 50 keer groter dan een normale klok en heeft gewichten van 70 kg die de energie leveren om de radars te bewegen.

 

Moderne koekoeksklokken bij Rombach & Haas

De grootste koekoensklok ter wereld zag er nog steeds traditioneel uit, maar ik spotte meteen iets anders toen ik bij Rombach & Haas binnen wandelde.

Rombach & Haas is een klokkenmakersbedrijf gerund door het koppel Ingolf en Conny Haas. Zij bouwen niet alleen de typische houten koekoeksklokken, maar ook erg moderne modellen. Ingolf merkte mijn verbazing op en begon meteen de geschiedenis van zijn bedrijf en van de koekoeksklokken die ze maken uit de doeken te doen.

Rombach & Haas heeft een geschiedenis van 120 jaar. Ingolf zelf is vierde-generatie klokkenmaker en het atelier van de zaak is al die 120 jaar hetzelfde gebleven.

Hoewel hij verschillende ambachtslui heeft die hem helpen bij het klokkenmaken, is zijn vrouw Conny de enige die het schilderwerk verzorgd. En dan heb ik het niet over het rood verven van een groot vlak. Neen, Conny kan wat je maar wil met verf op een klok aanbrengen.

Het bedrijfslogo? Je hond? Een afbeelding van je favoriete sport? Een gedetailleerde bloem? Ze doet het allemaal.

Ik heb haar aan het werk gezien en ze is echt fantastisch. Met vaste hand brengt ze kleur aan op de klokken en ze lijkt perfect ontspannen – maar geconcentreerd – terwijl ze dat doet. Ik zou zo'n schrik hebben om een verkeerde lijn te trekken!

Conny vertelde me dat ze elke dag aan verschillende klokken werkt en dat wie nu een koekoeksklok bestelt, verschillende weken moet wachten omdat ze gewoon zoveel werk heeft.

Dat komt deels ook door het succes van hun moderne klokken, die een derde, nieuwe generatie van koekoeksklokken vormen. Zie je, de eerste generatie waren niet de in hout uitgesneden huisjes die iedereen kent, maar “schildklokken” die een tamelijk eenvoudig ontwerp hadden en teruggaan tot het einde van de 17e eeuw.

In 1850 werd er in het Zwarte Woud een wedstrijd gehouden om een koekoeksklok te ontwerpen. Het winnende ontwerp was dat van de koekoeksklok die iedereen kent: het houten huisje met veel krolletjes. Dat ontwerp was lange tijd erg populair, maar zo'n 10-15 jaar geleden begonnen mensen het als “kitsch” te beschouwen en werden de klokken amper nog verkocht.

Rombach & Haas besloot toen de koekoeksklokindustrie om te gooien. Het bedrijf begon moderne koekoeksklokken te bouwen, in felle kleuren en onconventionele vormen zoals vierkante of rechthoekige “doosjes”. De pers hoorde van hun innovatieve werk en de voorbije twee jaar alleen al kreeg Rombach & Haas meer dan 70 televisiejournalisten over de vloer.

Dat is nogal een aantal, maar het verbaast me niet. Ik zal je nooit kunnen vertellen over de geschiedenis van koekoeksklokken en van Rombach & Haas zoals Ingolf dat doet. Ik kon wel uren naar hem luisteren. Toen hij me vertelde over de nieuwe dingen die ze geïntroduceerd hebben, gingen zijn ogen fonkelen en wist ik dat ik sprak met een man wiens job ook zijn passie was, zijn leven.

Het is zo inspirerend om mensen als Ingolf te ontmoeten. Ze dagen me uit steeds in vraag te trekken waar ik me in mijn eigen leven bevind. Ben ik blij met wat ik doe? Kan ik er beter in worden? Kan ik meer doen? Ik hoop dat, wanneer mensen me horen praten over reizen en bloggen, ze hetzelfde lichtje in mijn ogen zien.
 

 

Het Duitse Klokkenmuseum

Het Duitse Klokkenmuseum heeft een collectie van meer dan 8.000 stukken die al meer dan 160 jaar bestaat. Het museum maakt deel uit van de Universiteit van Furtwangen en heeft als dusdanig een sterke focus op historisch onderzoek. Alle voorwerpen die je er ziet zijn originelen. Wanneer een bepaalde klok niet meer werkt, wordt het onderdeel dat stuk is niet vervangen.

Interessant om weten: de universiteit was vroeger een school voor klokkenmakers. Daarna werd het een school voor technologie en nu kan je er informatica studeren. Net zoals de klokken, is de universiteit met haar tijd meegegaan.

Ook een leuk weetje is dat de man die het museum stichtte, Robert Gerwig, ook de bekende Schwarzwaldbahn, de hoofdweg door het Zwarte Woud, ontwierp. De baan is zo ontworpen dat je er nooit misselijk op wordt, ongeacht de hoeveelheid haarspeldbochten die je neemt.

Museumbezoekers kunnen informatie aflezen van grote panelen of van de museumapp via hun smartphone, maar de meeste aandacht wordt besteedt aan het eenvoudig tentoonstellen van de klokken. Ze staan onderverdeeld per periode en type.

Het leukste aan het klokkenmuseum vond ik dat er een heleboel klokken zijn die nog werken en die door het personeel ook in gang worden gezet. Er zitten een aantal verrassende – en luide – exemplaren tussen.
 

 

Slotgedachten

Door mijn bezoek aan het Zwarte Woud is mijn respect voor handwerkers alleen maar gegroeid. Niet alleen omwille van wat ze maken, maar ook omwille van de passie die ze tonen en de verhalen die ze delen. Deze mensen hebben een diep begrip van hetgeen waar ze mee bezig zijn, een begrip dat verder gaat dan gewoon weten hoe je iets moet maken. Voor mij heeft hun handwerk iets mystiek.
 

Hotels in het Zwarte Woud

Booking.com heeft een grote keuze aan hotels voor alle budgetten en smaken.
 

Vergeet je reisverzekering niet

Verwacht het beste, maar bereid je voor op het ergste. Reisverzekering dekt je in het geval je reis (deels) geannuleerd wordt, je ziek wordt, of gewond raakt. Ik zorg ervoor dat ik altijd gedekt ben wanneer ik op reis vertrek.

Nog geen reisverzekering? Dan raad ik SafetyWing aan. Ze bieden superflexibele opties en je kan bij hen zelfs een reisverzekering nemen wanneer je al op reis bent.
 

PIN VOOR LATER

 

Ik reisde naar het Zwarte Woud in kader van de #joingermantradition campagne van Germany Travel. Deze campagne wil de tradities en gebruiken van Duitsland onder de aandacht brengen. Tijdens deze reis werden de meeste van mijn kosten gedekt door Germany Travel.