In 2018 vierde Wenen het Modernisme en vier van haar belangrijkste artiesten – artiesten die allen het leven lieten in 1918. Tal van evenementen en musea in Wenen besteedden aandacht aan het werk van de schilders Gustav Klimt en Egon Schiele, de architect Otto Wagner en de universele kunstenaar Koloman Moser.
De toerismebureaus van Oostenrijk en Wenen nodigden me uit om een kijkje te komen nemen. Na mijn korte kennismaking met de wals vorig jaar, kon ik zo'n uitnodiging niet afslaan.
Hieronder lees je meer over de tentoonstellingen die toen plaatsvonden, de musea die ze organiseerden en waar je in Wenen Modernistische architectuur kunt vinden.
Een andere optie is de Vienna Pass. Die biedt geen gratis gebruik van het openbaar vervoer maar wel gratis toegang tot tal van bezienswaardigheden, in plaats van enkel korting.
Contents
- Modernisme in de straten en musea van Wenen
- Modernisme vieren in Wenen met Klimt, Schiele, Wagner en Moser
- Modernisme in de straten en musea van Wenen
- 1. Bezoek het Leopold Museum Wenen
- 2. Trek naar het Kunsthistorisches Museum / Museum van Schone Kunsten
- 3. Neem deel aan de “Dr. Sigmund Freud en het Weense Modernisme” stadswandeling
- 4. Bezoek de Weense Secessie
- 5. Maak je eigen Otto Wagner rondleiding
- 6. Bezoek het Slot Belvedere Museum
- De Wenen City Card
- Hotel in Wenen Hotel Schani Wien
- Hoe naar Wenen reizen
- Vergeet je reisverzekering niet
Modernisme in de straten en musea van Wenen
Modernisme vieren in Wenen met Klimt, Schiele, Wagner en Moser
Wie waren juist de kunstenaars die Wenen in 2018 vierde?
Gustav Klimt
Klimt werd geboren in Wenen in juli 1862 en is bekend als de oprichter van de Art Nouveau-beweging in Wenen. Hij begon zijn carrière met het schilderen van decoratieve werken en veranderde zijn focus later naar portretkunst. Zijn portretten waren zo geliefd dat hij de portretschilderd werd van tal van gegoede Weense burgers.
Nog belangrijker voor de Weense kunstscène was dat Klimt zich op een bepaald moment afscheurde van de klassieke school om samen met een groep andere artiesten de Weense Secessie op de reichten, waar hij ook de voorzitter van werd. Deze filosofische en artistieke beweging bestond uit schilders, beeldhouwkunstenaars en architecten die de traditionele academische kunst achter zich wilden laten om hun eigen unieke stijl te ontwikkelen en omarmen.
Hun motto, dat ook op de gevel van het Secessiegebouw in Wenen prijkt, leest Der Zeit ihre Kunst. Der Kunst ihre Freiheit: “Aan iedere tijd zijn kunst. Aan iedere kunst haar vrijheid”.
Egon Schiele
Egon Schiele werd geboren in Tulln-an-der-Donau (Laag-Oostenrijk) en staat bekend on zijn expressionistische stijl met grimmige, verdraaide afbeeldingen van het menselijke lichaam. Nadat hij op 17-jarige leeftijd zijn eigen studio in Wenen betrok, ontmoette hij Gustav Klimt.
Hij voelde zich aangetrokken tot Klimt's houding ten opzichte van kunst en de vrijheid van uitdrukking en Klimt en Schiele werden vrienden. Deze vriendschap kwam Schiele ten goede, daar Klimt hem de kans bood zijn werk op verschillende plekken in de stad tentoon te stellen.
Schiele kwam negatief onder de aandacht door zijn schilderijen van naakte jongens en meisjes. Hij bewandelde een dunne grens tussen artistieke weergave en iets veel minder onschuldigs. Hij werd korte tijd opgesloten omwille van deze werken en er valselijk van beschuldigd een jonge vrouw ontvoerd te hebben.
Toen hij na drie dagen vrij gelaten werd, besloot hij zijn aandacht te verleggen naar het schilderen van portretten van meer “passende” klanten. Ook hier is de invloed van Klimt op Schiele merkbaar.
Voor zijn dood in 1918 genoot Schiele een groot succes toen hij bijna alle 50 schilderijen en sketches die hij tentoon stelde tijdens de 49e tentoonstelling van de Weense Secessie, verkocht.
Twee van zijn meest gekende werken, “Portret van Wally” en “Zelfportret met Physalis” kunnen vandaag gezien worden in het Leopold Museum in Wenen.
Otto Wagner
Otto Wagner werd geboren in juli 1841 in Wenen en drukte met zijn voor die tijd revolutionaire architectuur zijn stempel op de stad. Zijn creaties waren niet louter museumstukken, maar functionele gebouwen die het uitzicht van Wenen veranderden.
Doorheen de jaren was hij een lesgever, student, stedelijk planner, architect en ontwerpen. Hoewel sommige van zijn winnende ontwerpen nooit gebouwd werden, waren ze revolutionair omdat ze zich afkeerden van de traditionele historische architectuur en functie gingen combineren met moderne materialen.
Wagner had zelfs succes met het zelf uitgeven van volumes van zijn ontwerpen en dit in 1890, 1897, 1906 en 1922.
Sommige van zijn meest bekende werken – de Wiener Stadtbahn, de Postsparkassa en de Steinhofkerk – kunnen ook vandaag nog bezocht worden.
Koloman Moser
Koloman Moser werd in maart 1868 geboren in Wenen. Nadat hij eert grafisch ontwerp studeerde en er daarna ook les in gaf aan de Weense Kunstgewerbeschule, sloot hij zich aan bij de Weense Secessie en hielp hij de Wiener Werkstätte oprichte. Die zou uitgroeien tot de langst bestaande designbeweging van de 20e eeuw en legde de nadruk op artistieke vrijheid in design.
Moser's persoonlijke stijl bestond uit het gebruik van nieuwe, industriële manieren op een zekere ambachtelijke manier. Geen massaproductie, maar moderne en functionele ontwerpen. Zijn wijduiteenlopende creaties gaan van zegels en stoffen tot meubels en juwelen.
Later in zijn carrière, legde hij zich ook toe op de schilderkunst.
Modernisme in de straten en musea van Wenen
1. Bezoek het Leopold Museum Wenen
Het Leopold Museum ligt in het Weense MuseumKwartier en is genoemd naar de oftalmoog Rudolf Leopold. Hij kocht zijn eerste schilderij van Egon Schiele in 1950, toen hij zelf nog student was, en verzamelde in het totaal 5266 schilderijen van 19e-eeuwse en modernistische Oostenrijkse kunstenaars.
Die waren in totaal €574 miljoen waard indien hij ze individueel verkocht, maar hij verkocht zijn gehele collectie aan de Oostenrijkse staat voor slechts €160 miljoen. Dat was het startsein voor de oprichting van het Leopold Museum, dat opende in 2001.
Vandaag bevat het wit kalkstenen gebouw de grootste Egon Schiele-collectie ter wereld. Het gaat om 41 schilderijen, 188 andere grafische werken zoals schetsen, alsook een verzameling manuscripten.
Andere kunstenaars wiens werk in het Leopold Museum gezien kan worden, zijn Oskar Kokoschka, Gustav Klimt, Adolf Loos en Otto Wagner.
Het museum heeft een permanente collectie en organiseert ook tijdelijke thematische tentoonstellingen. Daarvan bezocht ik er twee.
1. Wenen rond 1900! Klimt – Moser – Gerstl – Kokoschka
Het Leopold Museum creëerde een tentoonstelling die las als een best off van de Weense kunst rond 1900 en verzamelde enkele van de belangrijkste werken van Klimt, Moser, Gerstl en Kokoscha. Deze tentoonstelling is nu ten einde, maar er loopt nu wel een nieuwe rond de opkomst van het Modernisme in Wenen.
2. Egon Schiele. De Jubileumshow
“Egon Schiele. De Jubileumshow” biedt inzicht in het werk van deze Oostenrijkse expressionist door het op te delen in thema's als het zelf, het ego, moeder en kind, spiritualiteit, vrouwen, landschappen, steden en portretten. Chronologie wordt achterwege gelaten, alsook de grenzen tussen verschillende media. De tentoonstelling bestaat uit een mix van schilderijen, tekeningen, brieven, foto's en schetsen. De werken komen uit de permanente collectie van het museum en zijn aangevuld met geleende stukken uit internationale verzamelingen.
Deze tentoonstelling is ondertussen beëindigd.
Ik kende Schiele enkel bij naam voor ik op deze reis vertrok, maar ging terug naar huis als een fan. Een diep artistieke verklaring kan ik hiervoor niet geven – daarvoor heb ik de achtergrond niet – dus laat me maar zeggen dat zijn werk me aansprak. Het is tamelijk donker, maar voelt erg eerlijk aan.
De volgende keer dat ik in Wenen ben, ga ik zeker nog eens terug naar het Leopold Museum.
Praktische informatie
Leopold Museum
Museumsplatz 1, 1070 Wenen
Bekijk de website voor up-to-date openingsuren en prijzen of bestel je skip-the-line ticket hier.
Met de Vienna Pass bezoek je het Leopold Museum gratis.
2. Trek naar het Kunsthistorisches Museum / Museum van Schone Kunsten
Het Kunsthistorisches Museum (KHM) opende in 1891 als de plek die de gigantische kunstcollectie verzameld door de Habsburgers moest bewaren en ontsluiten. Het is een van de meest indrukwekkende collecties ter wereld en behelst het Oude Egypte, Oude Griekse en Romeinse kunst, de Middeleeuwen, de Renaissance en de Barok.
Ik bezocht zelf het Kunsthistorisches Museum enkel om de “Trap naar Klimt” te zien en genoot van een kopje koffie in het prachtige museumcafé.
Trap naar Klimt. Oog in Oog met Klimt + “Nuda Veritas”
Voor Klimt van richting veranderde en bekend werd als de stichter van de Weense Secessie en een pionier van de Weense kunstscène, creëerde hij succesvolle Jugendstilwerken. Een van de belangrijkste opdrachten die hij in die periode kreeg, was het schilderen van de muren rond de grote trap in het Kunsthistorisches Museum in Wenen.
Speciaal voor de viering van het Modernisme in Wenen, liet het Museum van Schone kunst een grote brug bouwen zodat je Klimts muurschilderingen van dichtbij kon bewonderen. Die trap is nu weg, maar je kan de muurschilderingen nog altijd bekijken vanop de begane grond, zo'n 12 meter lager. De schilderijen beelden verschillende periodes uit de geschiedenis af.
Klimt schilderde de trap echter niet op zijn eentje en hij was ook niet de eerste kunstenaar die voor het werk gevraagd werd. In die tijd werkte hij samen met zijn jongere broer Ernst en hun schoolvriend Franz Match. Ze kregen de opdracht nadat drie andere opeenvolgende kunstenaars eerder aan de decoratie van de hal begonnen waren, maar die om verschillende redenen niet hadden kunnen af maken.
Praktische informatie
Kunsthistorisches Museum
Burgring 5, 1010 Wenen
Bekijk de website voor up-to-date openingsuren en prijzen of koop een combinatieticket voor het Kunsthistorisches Museum en de Keizerlijke Schatkist.
Met de Vienna Pass bezoek je dit museum gratis.
3. Neem deel aan de “Dr. Sigmund Freud en het Weense Modernisme” stadswandeling
Hoewel Freud dit jaar niet speciaal gevierd wordt, kan hij niet los gezien worden van het Modernisme in Wenen en wij besloten dan ook een stadsrondleiding te volgen die Freud en zijn werk in de ruimere context van de Weense wetenschap en maatschappij plaatsts.
De rondleiding start in het Freud Museum, gehuisvest in het gebouw waar freud zelf 47 jaar lang woonde en werkte tot hij omwille van de Nazis naar Londen vluchtte. Het museum heeft een permanente tentoonstellingen bestaande uit filmmateriaal, foto's en originele voorwerpen geplaatst in de kamers waar Freud leefde en de psychoanalyse ontwikkelde.
Daarnaast is er ook een kamer gewijd aan tijdelijke tentoonstellingen. Toen ik er was, besteedde die aandacht aan Freud's vrienden en anderen die zijn leven en werk beïnvloedden.
Nadat we het museum gezien hadden, trokken we verder het Negende District in om plaatsen te bezoeken waar Freud studeerde, patiënten ontmoette, vrienden zag en bevindingen vergelijk met andere academici: huizen en café's langs de Ringstrasse Bouvelvard, de Universiteit van Wenen en het vroegere ziekenhuis.
De rondleiding duurt normaal drie-vuur uur en is erg gedetailleerd, maar je kan ook een kortere versie aanvragen zoals wij deden. Die is ideaal als je gewoon een overzicht wilt van hoe Freud evolueerde als wetenschapper, wat hem ertoe aanzette de psychoanalyse te ontwikkelen en hoe zijn Weense omgeving daar een rol in speelde.
Onze gids ontwierp deze rondleiding zelf en het was duidelijk dat haar kennis van Freud enorm is. Ze beantwoordde met plezier onze vragen en wijdde uit over de dingen waarvan ze merkte dat we er interesse in hadden.
Je hoeft echt geen psychologie- of Freudkenner te zijn om iets aan deze rondleiding te hebben. Zeker niet omdat hij doorspekt is met fijne weetjes over Wenen en interessante verhalen over Freud en zijn tijdgenoten.
Praktische informatie
Freud Museum
Berggasse 19, 1090 Wenen
Bekijk de website voor up-to-date openingsuren en prijzen.
De rondleiding kan individueel geboekt worden door een mailtje te sturen naar museum[at]freud-museum.at en is inclusief toegang tot het museum.
4. Bezoek de Weense Secessie
In 1897 scheurden Gustav Klimt en enkele andere kunstenaars zich los van het conservatieve Künstlerhaus om een nieuwe kunstvereniging op te richten: de Secessie. Het Art Nouveau-tentoonstellingsgebouw van dezelfde naam werd geopend in 1898.
Joseph Maria Olbrich verzorgde het ontwerp van wat tot op de dag van vandaag een van de bekendste gebouwen in Wenen is. Het dak met een koele bestaande uit gouden bladeren is het symbool van de Secessie en van ver zichtbaar. Aanvankelijk voelde de Weense bevolking er maar niets voor.
De gouden koepel werd gerenoveerd toen ik er was maar is nu weer zichtbaar. Daarom heb ik even voor jullie een foto opgezocht die jullie toont hoe de Secessie er normaal uitziet (hierboven).
De façade van de Secessie draagt het motto van de beweging – “Voor elke tijd zijn kunst. Voor elke kunst zijn vrijheid” en sluit aan bij de werking van het museum, dat nog steeds internationale tentoonstellingen opzet die de grenzen van bestaande kunstvormen aftasten. Dit maakt van de Secessie de oudste onafhankelijke tentoonstellingsruimte gewijd aan hedendaagse kunst.
Het bekendste werk dat nu permanent aanwezig is in de Secessie, is de Beethovenfries. Gustav Klimt creëerde deze muurschildering voor de 14e tentoonstelling van de Secessie, die liep van 15 april tot en met 27 juni 1902.
Praktische informtie
Secessie
Friedrichstraße 12, 1010 Wenen
Bekijk de website voor up-to-date openingsuren en prijzen.
5. Maak je eigen Otto Wagner rondleiding
Als je niet zo'n fan bent van musea of gewoon geen zin hebt om binnen te zitten, kan je altijd je eigen rondleiding langs bouwwerken van Otto Wagner samenstellen. Dat is wat wij deden! Van Wagner kan je over heel Wenen nog tal van gebouwen bewonderen. Dit is onze selectie.
&nbso,
1. Art Nouveau-huizen op Linke Wienzeile
At the Linker Wienzeile near the Vienna Naschmarkt, you can spot two apartment buildings by Otto Wagner. Number 38 features golden ornaments by Koloman Moser while the colorful number 40 is also known as the Majolikahaus, named after the Spanish tile tradition.
Op de Linker Wienzeile bij de Naschmarkt, zie je twee appartementsgebouwen door Wagner. Nummer 38 heeft gouden elementen die gemaakt werden door Koloman Moser, terwijl het kleurrijke nummer 40 ook bekend staat als het Majolikaheus, genoemd naar de Spaanse tegeltraditie.
Linke Wienzeile 38 en 40, 1060 Wenen
2. Hofpaviljoen in Hietzing
Wanneer je met de metro door Wenen reist, zal je merken dat elk station twee uitgangen heeft… behalve dat aan de Schönbrunner Schlossstrasse. Daar kan je het station slechts langs een kant verlaten en dat is niet omdat er geen twee uitgangen zijn, maar wel omdat Wagner een uitgang speciaal voor de keizer ontwierp.
Die maakte er echter maar twee keer gebruik van en het paviljoen doet nu dienst als museum. Met de Vienna Pass bezoek je dit museum gratis.
Wagner ontwierp echter meer dan enkel dit paviljoen voor het openbare vervoer in Wenen. Ook de stations en bruggen van de vroegere Stadtbahn (nu de U4 en U6) zijn van zijn hand.
Schönbrunner Schlossstrasse, 1130 Wenen
3. Otto Wagner Villa's
De Otto Wagner Villa I aan Hüttelbergstrasse 26 werd door Wagner zelf ontworpen als thuis voor hem en zijn familie. Je vindt er nu het Ernst Fuchs Museum, maar de voortuin is nog steeds vrij toegankelijk en biedt een goed zicht op zowel de villa als enkele bouwwerken die later door Fuchs toegevoegd werden.
De villa links van het Ernst Fuchs Museum is momenteel een privéwoning en kan enkel vanop de straat bezichtigd worden. Wagner ontwierp deze toen zijn kinderen het huis uit waren en hij vond dat hij iets kleiners nodig had.
Hüttelbergstraße 26, 1140 Wenen
4. De Witte Stad met de Kirche am Steinhof en het Otto Wagner Ziekenhuis
In het 14e District ligt de Witte Stad. Ze werd gebouwd als psychiatrisch ziekenhuis en functioneerde ooit als zelfvoorzienende stad. Naast een ziekenhuis, vond je er ook een theater, een boerderij, een kinderopvang, een wasplek, een postkantoor, een bibliotheek en reed er zelfs een shuttle. De 12 paviljoens die deel uitmaken van de Witte Stad zijn allemaal opgetrokken in Art Nouveau-stijl.
Het domein werd onlangs echter opgekocht door een projectontwikkelaar. In de zomer van 2018 zal het ziekenhuis sluiten en worden de gebouwen omgevormd tot woningen alsook wetenschappelijke, educatieve, culturele en gezondheidsinstituten. De kerk blijft zoals ze is.
Praktische informatie
Baumgartner Höhe 1, 1140 Wenen
Opgelet: de kerk is enkel open op zaterdagnamiddag tussen 16u. en 17u. en kan enkel met een gids bezocht worden.
5. De Österreichische Postsparkasse
Otto Wagner bouwde de Österreichische Postsparkasse of postspaarbank tussen 1904 en 1912. Hij ontwierp ook het interieur en de meubels. De voorgevel van het gebouw is bedenkt met weerbestendige graniet en marmer. Aluminium – een nieuwigheid voor die tijd – is zowel aan de binnen- als de buitenkant van het gebouw te zien. Voorbeelden van het gebruik van aluminium zijn de figuren op het dak en de warme luchtblazers in de hal.
Georg-Coch-Platz 2, 1010 Wenen
6. Bezoek het Slot Belvedere Museum
Het Untere (Lagere) en Obere Hogere Belvedere dateert uit de 18e eeuw, wtoen het gebouwd werd als zomerverblijf voor Prins Eugène van Savoy. Vandaag vind je in het Hogere Belvedere Oostenrijkse kunst van de Middeleeuwen tot het heden, inclusief ‘s wereld's grootste Klimtverzameling.
Wereldberoemt is Klimts schilderij “De Kus” en ieder jaar organiseert het museum een wedstrijd waarbij mensen een foto kunnen insturen van hun kus om zo een reis naar Wenen en het Belvedere te winnen.
Hoewel ik in het Hogere Belvedere enkel de tijd had om naar “De Kus” te gaan kijken, bezocht ik wel alle tentoonstellingsruimten in het Lagere Belvedere. Daar strijden tijdelijke tentoonstellingen met statige kamers als de Marmergalerij en de Gouden Kamer om de aandacht van de bezoeker.
Koop hier je tickets voor het Belvedere.
Klimt is niet het einde. Ontwaking in Centraal-Europea
Wat gebeurde er in de Weense kunstscène na de dood van Klimt, Moser, Wagner en Schiele? Deze tijdelijke tentoonstelling concentreerde zich op een nieuwe periode van kunstenaars in Oostenrijk-Hongarije en bekijkt hoe de wereldoorlogen samen met politieke en internationale relaties de kunstwereld beïnvloedden. Ze bestaat uit maar liefst 80 kunstwerken van Klimt, Schiele, Moser en kunstenaars die na hen kwamen.
Deze tentoonstelling is ondertussen beëindigd.
Praktische informatie
Belvedere Museum
Rennweg 6, 1030 Venen
Bekijk de website voor up-to-date openingsuren en prijzen of neem deel aan deze rondleiding in het Belvedere Museum.
De tuinen zijn vrij toegankelijk. Met de Vienna Pass bezoek je ook beide gebouwen gratis.
De Wenen City Card
De Wenen City Card is beschikbaar voor 24, 48 en 72 uur, zowel inclusief als exclusief openbaar vervoer. Ze biedt korting op meer dan 210 bezienswaardigheden en activiteiten zoals musea, concerten, winkels en restaurants. Je kan ze hier bestellen maar ik vind de Vienna Pass eigenlijk een betere optie als je niet per se veel gebruik wilt maken van het openbaar vervoer omdat met deze kaart veel bezienswaardigheden gratis zijn in plaats van dat je enkel een korting krijgt.
Hotel in Wenen Hotel Schani Wien
Deze keer verbleef ik in het innovatieve Hotel Schani Wien. Dit hotel combineert moderne technologie met de oude Weense koffiecultuur. Het heeft een coworking plek alsook een lounge waar je een kopje koffie kan drinken en de krant kunt lezen. Wanneer het mooi weer is, kan genieten van het grote terras.
Hotel Schani Wien gebruikt een app om je verblijf vlot te laten verlopen. Dankzij de app kan je mobiel inchecken en staat ook je kamersleutel gewoon op je telefoon. Handig! Door bepaalde standaarddingen te digitaliseren, kan het personeel meer tijd vrijmaken voor echte vragen van gasten.
Het ontbijt bestaat uit een uitgebreid buffet en wordt geserveerd van 6u.30 tot en met 10u. (11u. in het weekend). Als je vroeger moet uitchecken, kan je de dag voordien altijd een meeneemontbijtje bestellen.
Ook in Hotel Schani Wien verblijven?
Kijk hier voor meer reviews, beschikbaarheid en prijzen.
Hoe naar Wenen reizen
Wenen heeft een internationale luchthaven die vluchten vanuit tal van steden ontvangen.
Kijk op Skyscanner voor een goed overzicht aan vluchtopties.
Ik vloog rechtstreeks van Brussels Airport naar Wenen en nam dan de trein van de luchthaven tot in het centrum van de stad. Wordt je liever recht voor je hotel afgezet, dan kan je een luchthaventransfer boeken. Je kan ook een transfer boeken voor wanneer je weer van je hotel naar de luchthaven moet.
Vanuit andere plekken in Oostenrijk en “nabijgelegen” grote Europese steden, zoals Boedapest, kan je ook per trein naar Wenen reizen.
Kijk hier voor reistijden en prijzen voor treinreizen binnen Europa.
Vergeet je reisverzekering niet
Verwacht het beste, maar bereid je voor op het ergste. Reisverzekering dekt je in het geval je reis (deels) geannuleerd wordt, je ziek wordt, of gewond raakt. Ik zorg ervoor dat ik altijd gedekt ben wanneer ik op reis vertrek.
Nog geen reisverzekering? Dan raad ik SafetyWing aan. Ze bieden superflexibele opties en je kan bij hen zelfs een reisverzekering nemen wanneer je al op reis bent.
Ik was tijdens deze reis een gast van de Oostenrijkse en Weense Bureaus voor Toerisme. Zoals altijd wanneer ik samenwerkingen als deze aanga, deel ik hier enkel mijn eigen mening.